ในประเทศไทยเรา โดยเฉพาะในบางสถานที่ที่มีสภาพเป็นป่า ซึ่งมักจะมียุงลายอยู่ เราอาจจะโดนยุงลายกัดได้ เช่น จากการไปกางเต้นท์นอนในป่า หรือเราไปพักอาศัยอยู่ในบริเวณที่มียุงลายชุม ก็อาจจะทำให้เราโดนยุงลายกัด จนเป็นโรคไข้เลือดออกได้
ในอดีตที่ผ่านมาในหลายพื้นที่ของประเทศไทยไทย ประสบปัญหาเกิดโรคไข้เลือดออกระบาดอย่างรุนแรง มีอัตราความชุกของลูกน้ำยุงลายสูงเกินเกณฑ์มาตรฐาน อีกทั้งชาวบ้านป่วยเป็นโรคไข้เลือดออกจำนวนมาก ดังนั้นผู้นำชุมชน ตลอดจนชาวชุมชนได้ลุกขึ้นมาจับมือกันสร้างมาตรการต่างๆ เพื่อควบคุม และป้องกันการระบาดของโรคไข้เลือดออก
ด้วยเหตุนี้จึงได้เกิดมีการประดิษฐ์ธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงขึ้นมา เพื่อเป็นการไล่ยุง เนื่องจากสมุนไพรเหล่านี้มีกลิ่นแรงซึ่งยุงจะไม่ชอบ เช่น ตะไค้รหอม เปลือกส้ม ผิวมะกรูด เป็นต้น ซึ่งนอกจากจะเป็นการไล่ยุงแล้ว ยังส่งผลดีกับเรา เพราะธูปยังส่งกลิ่นหอมสมุนไพรชนิดต่างๆอีกด้วย ซึ่งเป็นภูมิปัญญาดั้งเดิม แต่เรานำกลับมาปัดฝุ่น และปรับสูตรให้เหมาะสม มีข้อดีสามารถไล่ยุงได้ผลดีกว่าผลิตภัณฑ์จากสารเคมีเสียอีก และที่สำคัญทำมาจากสมุนไพรธรรมชาติล้วนๆ ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพคน สามารถจุดตามบ้านได้อย่างสบายใจ และผลพลอยได้ที่ตามมา ตอนนี้ธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงยังกลายเป็นสินค้าประจำชุมชนต่างๆ มีผู้สนใจสั่งซื้อไปใช้และขายต่อ ช่วยสร้างรายได้เสริมให้ชาวบ้านได้อีกทางหนึ่ง
โดยการทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุง เป็นการประยุกต์เอาพืชสมุนไพรที่หาได้ในท้องถิ่นบ้านเรา เช่น ใบตะไคร้หอม ใบมะกรูด ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกกุนนาค ดอกสารพี ซึ่งมีสรรพคุณทางยาที่แตกต่างกัน กลิ่นหอม ช่วยขับลม บำรุงธาตุ เป็นยาอายุวัฒนะ บางชนิดออกฤทธิ์ไล่แมลง ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ และสิ่งแวดล้อม นำมาตากให้แห้งแล้วนำมาบดหรือป่นให้ละเอียดจนเป็นผงฝุ่น แล้วนำมาผสมคลุกเคล้ากับแป้ง ปั้นขึ้นรูปกับไม้ แล้วนำไปผึ่งแดดให้แห้งสนิท นำไปใช้จุดไล่ยุงตามพื้นที่ต่างๆ เช่น ที่มืด มุมอับ ใต้โต๊ะ กลิ่นของควันธูปจะมีกลิ่นหอม ปราศจากสารพิษเจือปน สำหรับการทำธูปหอมสมุนไพรที่ไม่ใช่อาหารและยาดังกล่าว เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีการถ่ายทอดกันมาอย่างยาวนาน สมัยอดีตใช้จุดไล่ยุงหรือแมลงดูดเลือดตามคอกสัตว์เลี้ยง
ทั้งนี้ธูปหอมสมุนไพรไล่ยุง ปัจจุบันเป็นสินค้าที่กำลังได้รับความนิยม โดยเฉพาะเป็นช่วงที่มีการระบาดของโรคไข้เลือดออก ซึ่งลำพังการรณรงค์ให้ประชาชนกำจัดลูกน้ำยุงลายพาหะของโรค ตามอาคาร บ้านเรือน วัด และสถานที่ทำงาน ทุกๆ 7 วัน เพียงอย่างเดียว คงไม่พอ การป้องกันตนเองอย่างถูกวิธี โดยไม่ให้ถูกยุงลายกัดควบคู่กันไปด้วยจะเป็นการรณรงค์ที่ทำให้เกิดผลสัมฤทธิ์ยิ่งกว่า โดยเฉพาะการนำพืชสมุนไพรมาประยุกต์ใช้ในการทำธูปหอมไล่ยุง จะช่วยให้ทางบ้านประหยัดค่าใช้จ่าย และยังสามารถพัฒนาเป็นอาชีพสร้างรายได้กับผู้ขายอีกด้วย
สูตรการทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงสูตรที่ 1
วัตถุดิบ
– เปลือกส้มโอแห้ง 150 กรัม
– ตะไคร้หอม 50 กรัม
– ขี้เลื่อย 50 กรัม
– ใบยูคาลิปตัสแห้งบด 50 กรัม
– แป้งเปียก 200 กรัม
วิธีทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุง
1. เอาเปลือกส้ม ตะไคร้หอม ขี้เลื่อย ใบยูคาลิปตัสไปตากแดดให้แห้งสนิท ใช้เวลาประมาณ 1 สัปดาห์
2. จากนั้นนำมาหั่นเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วเอามาผสมกัน
3. จากนั้นเอาแป้งเปียกคลุกรวม เสร็จแล้วปั้นใส่แม่พิมพ์ แนะนำให้ใช้สายยางเป็นแม่พิมพ์ โดยวางถุงพลาสติกรองก่อน ป้องกันไม่ให้ติดแม่พิมพ์
4. เมื่อปั้นเป็นรูปแท่งแล้วนำไปตากแดดให้แห้งอีก 2-3 วัน
สูตรการทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงสูตรที่ 2
วัตถุดิบ
– ขี้เลื่อยร่อนเอาส่วนที่หยาบมากออกตากแดดให้แห้ง 100 ส่วน
– กาวกั๊วะก่า 25 ส่วน
– กลิ่นหอม (กำยาน) 10 ส่วน
– ก้านธูปทำจากไม้ไผ่ เตรียมเอาไว้ให้พอแก่ความต้องการ
– สีย้อมผ้าสีแดง สำหรับชุบก้านธูป
วิธีทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุง
1. เอาขี้เลื่อยที่ร่อนเอาส่วนหยาบ ๆ ออกไปแล้วมาใส่ลงในภาชนะผสม
2. เอากาวกั๊วะก่าโรยตามลงไป
3.พรมน้ำให้ทั่ว คลุกให้เข้ากัน นวดผสมให้ทั่ว
4.ใส่เครื่องหอมลงไป คลุกผสมเข้าด้วยกันอีก ให้พอเหนียว ไม่ให้แห้งจนเกินไป ไม่เปียกน้ำมากเกินไป ให้พอเอามาปั้นกับก้านธูปที่เตรียมเอาไว้
5. ก่อนจะปั้นส่วนผสมกับก้านธูปนั้น ต้องเอาก้านธูปมาชุบสีก่อน โดยชุบสีแดง ให้ได้ 1/3 ของก้านธูป ส่วนที่เหลือเอาไว้เป็นเนื้อธูปที่จะปั้นติดกับก้านธูป
6. เนื้อตัวธูปเหนียวกำลังพอดี เราต้องปั้นทีละก้านเมื่อชำนาญไปแล้วจะเร็วขึ้น การปั้นก็คือ เอาเนื้อธูปที่ผสมกันดีแล้วมาใส่ลงที่ไม้ไผ่ก้านธูปแล้วคลึงไปมากับแผ่นไม้เรียบส่วนไหนที่มีเนื้อธูปมากเกินไปก็คลึงเนื้อธูปให้ออกไป
7. เมื่อปั้นธูปจนสวยงามดีแล้ว เอามาปักไว้ที่ไม้กระดานที่เจาะไว้เป็นรู รูละ 1 ดอก นำไปตากแดดจนแห้งดีแล้ว
สูตรการทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงสูตรที่ 3
วัตถุดิบ
– ขี้เลื่อยละเอียด 100 ส่วน
– กาวกั๊วะก่า 60 ส่วน
– ใบพระเพราแดงแห้ง 100 ส่วน
วิธีทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุง
1. เอาขี้เลื่อยละเอียดมาตากให้แห้งสนิทจากนั้นบดให้ละเอียดร่อนอีกครั้งหนึ่งพักเอาไว้
2. ใบกระเพราแดงตากแห้งมาบดละเอียดแบบเดียวกัน จากนั้นนำทั้งสองสิ่งผสมคลุกให้เข้ากัน
3.นำกาวกั๊วะก่าผสมลงไปอีก พรมน้ำให้เปียกชื้นพอสมควร กาวกั๊วะก่าจะทำให้เหนียว ทำให้กระเพราแดงกับขี้เลื่อยผสมติดกัน
4.เมื่อผสมกันจนได้ที่แล้วเอามาปั้นเป็นรูปอะไรก็ได้ ไม่จำเป็นต้องใช้ก้านไม้ไผ่ทำเป็นเส้นกลม หรือยาว
5.นำมาตากแดดให้แห้ง
6. บรรจุลงในซอง เพื่อนำออกขาย
สูตรการทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงสูตรที่ 4
วัตถุดิบ
– เปลือกต้นธูปสับเป็นชิ้นเล็กๆ ตากแดดให้แห้ง 2 ส่วน
– เปลือกสะเดาสับเป็นชิ้นเล็กๆ ตากแดดให้แห้ง 1 ส่วน
– เปลือกอีเหม็นสับเป็นชิ้นเล็กๆ ตากแดดให้แห้ง 1 ส่วน
– ผิวมะกรูดตากแดดให้แห้ง 1 ส่วน
– หัวข่าสับเป็นชิ้นเล็กๆ ตากแดดให้แห้ง 1 ส่วน
– ตะไคร้หอมทั้งต้นสับเป็นชิ้นเล็กๆ ตากแดดให้แห้ง 1 ส่วน
– น้ำตะไคร้หอมที่คั้นมาจากใบสด 1 ขวด
– ก้านธูปทำมาจากไม้ไผ่ตากแดดให้แห้ง
วิธีทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุง
1. เตรียมผงธูป โดยนำส่วนผสม0ากข้อ 1-6 มาบดให้เป็นผงละเอียด ด้วยเครื่องบด หรือตำด้วยครกหินก็ได้
2. ล่อนด้วยตะแกรงละเอียดหรือผ้าขาวบางอีกครั้งหนึ่ง
3. จากนั้นจึงนำผงธูปไปโรยบน แผ่นกระเบื้องด้านหนึ่งให้หนาพอประมาณเตรียมรอไว้
4. ถึงขั้นตอนการปั้นธูป โดยให้นำก้านธูปจุ่มลงในน้ำตะไคร้หอมให้เปียกเท่ากับที่เราต้องการปั้นดอกธูป
5. จากนั้นให้นำไปคลึงไปมาบนผงธูปที่โรยไว้บนแผ่นกระเบื้องที่เตรียมไว้ ผงธูปจะเหนียวติดขึ้นมานำไปปั้นเป็นดอกธูปโดยการนำไปคลึงบนกระเบื้องด้านที่วางจนเป็นดอกธูปที่สวยงาม
6. หลังจากให้นำไปตากแดดอ่อนๆ ประมาณห้าแดดหรือจนกว่าธูปจะแห้ง ห้ามนำไปตากแดดจัดๆ เพราะจะทำให้ดอกธูปแตกได้ หลังจากนั้นจะนำไปใช้งานหรือจำหน่ายได้
สูตรการทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงสูตรที่ 5
วัตถุดิบ
– ผงสมุนไพร ได้แก่ ตะไคร้ ขมิ้น ขิง เปลือกส้ม เปลือกส้มโอ ผิวมะกรูด ข่า
– แป้งข้าวเหนียว
– ขี้เลื่อย
– ถ่าน
– สีผสมอาหาร
ขั้นตอนการทำแป้งเปียก
1. นำน้ำไปต้มในหม้อปริมาณ 2 แก้ว
2. นำแป้งข้าวเหนียวใส่ในน้ำประมาณ 2 ช้อนโต๊ะ
3. คนไปเรื่อยๆ จนเหนียว
4. แล้วยกออกมาคนต่อไปเรื่อยๆ จนหายร้อน
5. สังเกตดูแป้ง ถ้าแป้งยังไม่เหนียวพอให้เติมแป้งลงเพิ่ม
6. ก็จะได้แป้งที่มีคุณสมบัติเหมือนกาว
วิธีทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุง
1. นำผงสมุนไพร ขี้เลื่อย และถ่านมาผสมคนให้เข้ากัน
2. นำแป้งลงใส่เล็กน้อยและคนให้เข้ากันอีก
3. นำสีผสมอาหารมาผสมเข้าด้วยกัน
4. สังเกตว่าแป้งเปียกกับสมุนไพรสามารถใช้ได้หรือยัง จากนั้นนำมาปั้นเป็นรูปกรวย
5. นำไปอบที่อุณหภูมิ 8 องศา ใช้เวลาอบ 1 นาที
เพื่อจะได้อัดธูปให้แน่น ธูปที่ได้ไม่แตกร้าว เมื่อทำเสร็จธูปไม่เปลี่ยนรูป ได้ธุปที่มีคุณสมบัติเทียบเท่าท้องตลอดและสวยงาม ธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงที่ทำขึ้นส่วนใหญ่จะมีความยาวประมาณแท่งละ 20 เซนติเมตร สามารถจุดไล่ยุงได้นานกว่า 20-30 นาที คุณสมบัติเด่นมีกลิ่นหอมสมุนไพร ไม่เหม็นฉุน
การทำธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงมีอุปสรรคสำคัญที่เวลานี้ไม่สามารถทำในปริมาณมากๆ ได้ คือขั้นตอนการตากแดดให้วัตถุดิบแห้งสนิทต้องตากที่แดดจัดๆ ใช้เวลานานกว่า 1 สัปดาห์ ต้องคอยเฝ้าไม่ให้ถูกฝน หรือเกิดความชื้นตลอดระยะเวลาที่ตากแห้ง ดังนั้นในช่วงฤดูฝนแทบไม่สามารถทำได้เลย หรือกรณีจะใช้เครื่องอบแห้งก็จะไม่เกิดกลิ่นหอมของสมุนไพร
ราคาขายธูปหอมสมุนไพรไล่ยุงจะอยู่ที่แท่งละ 5-10 บาท แล้วแต่ขนาด และคุณภาพการผลิต หรือความสวยของของบรรจุภัณฑ์
